Πέρασαν κιόλας 20 χρόνια. Ήταν το διάστημα 19-22 Ιουλίου 2001 όταν ξεκινούσε στη Γένοβα της Ιταλίας η σύνοδος των «G8», δηλαδή των 8 οικονομικά ισχυρότερων κρατών του πλανήτη. Οι εκπρόσωποι του Καναδά, των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας, της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας συναντήθηκαν στην πόλη του ιταλικού Βορρά για να σχεδιάσουν τις κινήσεις τους για τις επόμενες δεκαετίες και να καθορίσουν τις τύχες της ανθρωπότητας.
Απέναντι στους ισχυρούς αυτού του κόσμου, που έβαζαν τις τελευταίες πινελιές στον καμβά της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, η μόνη σοβαρή απάντηση ήταν η παγκοσμιοποιημένη αντίδραση. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σχημάτισαν ένα πρωτότυπο και κομματικά ακηδεμόνευτο ποτάμι κοινωνικού ριζοσπαστισμού: Το κίνημα υπέρ της ανθρωπότητας και εναντίον της παγκοσμιοποίησης. Στο κείμενο που ακολουθεί, θα προσπαθήσω να απαντήσω στα βασικά ερωτήματα εκείνης της εποχής.
Ποιοί ήταν οι άνθρωποι αυτού του κινήματος; Άτομα διαφορετικής ηλικίας, από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές πολιτικές καταβολές και διαφορετικές παραστάσεις. Άνθρωποι που κατόρθωσαν να αποδεσμευτούν από φυλετικές, εθνικές, ταξικές, γλωσσικές και θρησκευτικές διακρίσεις και να σχηματίσουν το μεγαλύτερο κοινωνικό κίνημα των τελευταίων δεκαετιών. Ήταν οι Πολωνοί εργάτες από το Οζαρόφ, οι άνεργοι πικετέρος της Αργεντινής που μπλόκαραν αυτοκινητόδρομους, το κοινωνικό φόρουμ του Ντέρμπαν στη Νότιο Αφρική, οι φοιτήτριες από την Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, οι Ζαπατίστας από τα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικό, οι Σενεγαλέζοι μετανάστες χωρίς χαρτιά από το Παρίσι, οι Άγγλοι σαμποτέρ που φύτευαν παράνομα λαχανικά στους κήπους και τα βασιλικά πάρκα του Λονδίνου, οι Ιταλοί μεροκαματιάρηδες, οι Καναδοί συνδικαλιστές, οι Ινδοί καλλιεργητές ρυζιού, οι Βερολινέζοι καθηγητές, οι ιθαγενείς από τη φυλή Ογκόνι στο Δέλτα του Νίγηρα, οι Έλληνες αρχιτέκτονες, οι Ρουμάνοι σερβιτόροι, οι καταληψίες του Άμστερνταμ, οι καρναβαλιστές από το Γουέλιγκτον της Νέας Ζηλανδίας, οι Αμερικάνοι χάκερς, οι φεμινίστριες από την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας, οι πάνκηδες της Πράγας, τα παιδιά του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι Ελβετοί γκραφιτάδες, οι Βουλγάρες νοσοκόμες, οι πλανόδιοι μουσικοί της Βαρκελώνης και οι Μαροκινοί έφηβοι από τα στενά των Βρυξελλών.
Πώς σχηματίστηκε αυτό το κίνημα; Μέσα από μία μακρά διαδικασία που κράτησε 4-5 χρόνια, πολλές αποτυχίες, κουβέντες, συνελεύσεις, αναλύσεις, ζυμώσεις, δράσεις, συνθέσεις, αντιθέσεις, απεργίες και διαδηλώσεις. Με τη βοήθεια του ίντερνετ που τότε έκανε τα πρώτα του βήματα και δεν είχε καμία σχέση με το σημερινό, σχεδόν όλοι είχαν ψευδώνυμα και κανείς δεν ήθελε να αποκτήσει λεφτά ή δημοσιότητα μέσω αυτού. Μέσα από την ένωση ομάδων που η κάθε μία είχε διαφορετικές προτεραιότητες στην πολιτική της ατζέντα. Με μοναδικό ζητούμενο τη μέγιστη δυνατή συσπείρωση δυνάμεων, τη δημιουργία μιας ευέλικτης και επίκαιρης ομπρέλας που θα χωρούσε όσο το δυνατόν περισσότερους και το γκρέμισμα κάθε ορατού και αόρατου φράχτη. Το κίνημα εναντίον της παγκοσμιοποίησης ήταν αυτοοργανωμένο, πολύμορφο, ζωντανό και κάθε κομμάτι του υποστήριζε άλλα αιτήματα, για παράδειγμα ενάντια στον καπιταλισμό, υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, την κατάργηση των κοινωνικών και φυλετικών διακρίσεων και τη διαγραφή των χρεών του Τρίτου κόσμου από το Διεθνές Νομισματικό ταμείο. Ένα τεράστιο πλήθος νέων ανθρώπων, που έβλεπε την καταστροφή να έρχεται και προσπάθησε να τη σταματήσει. Βλέποντας τα πράγματα σήμερα, με το ρεαλισμό που προσφέρει μια ψύχραιμη ματιά είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα, μπορώ να πω ότι η μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν ότι κατάφερε να στοχεύσει το κεφάλι του κτήνους. Όχι κάποιο από τα χιλιάδες πλοκάμια του, αλλά το κεφάλι, δηλαδή τους πιο ισχυρούς οργανισμούς και ανθρώπους αυτού του κόσμου.
Πότε γεννήθηκε το κίνημα; Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο καπιταλισμός αισθανόταν παντοδύναμος πάνω στο θρόνο του. Τα σοσιαλιστικά κράτη κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο, ο Σοβιετικός εχθρός έφευγε οριστικά από τη μέση, εναλλακτικές πολιτικοκοινωνικές λύσεις δεν φαινόταν στον ορίζοντα, οι διάσημοι οικονομολόγοι λάτρευσαν την οικονομική παγκοσμιοποίηση και οι θεωρητικοί του νέου καπιταλισμού σε κάθε μέρος του πλανήτη έσπευσαν να διακηρύξουν την αιώνια βασιλεία του. Μέχρι που ήρθε η Πρωτοχρονιά του 1994, εμφανίστηκαν στον ορίζοντα οι Ζαπατίστας και πρότειναν κάτι νέο που δεν είχε καμία σχέση με το παρελθόν. Βγήκαν από τις ζούγκλες, κατέλαβαν πόλεις και κήρυξαν τον πόλεμο κατά της μεξικάνικης κυβέρνησης και της πολιτικής που ονόμασαν neoliberalismo – νεοφιλελευθερισμό. Την ίδια χρονιά, οι γενικές απεργίες παγκοσμίως ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο σε ποσότητα και συμμετοχή. Νέες υπόγειες και ακηδεμόνευτες εστίες αντίστασης άρχισαν να γεννιούνται, να μεγαλώνουν σταδιακά και να ενώνουν τις δυνάμεις τους γιατί έβλεπαν ότι η ανάπτυξη που υπόσχονταν οι εξουσιαστές ήταν για λίγους. Επιπλέον, σχηματίστηκαν οικολογικές οργανώσεις που προειδοποιούσαν για τα φαινόμενα που βλέπουμε σήμερα, σε μία εποχή που αυτό δεν ήταν μόδα αλλά άποψη. Κάπως έτσι, φτάσαμε στη μεγαλειώδη πρεμιέρα που έγινε στο Σιατλ το Νοέμβριο του 1999: Καλησπέρα, ήρθαμε να σας χαλάσουμε το πάρτι.
Πού εμφανίστηκε το κίνημα; Σε κάθε μάζωξη και σύνοδο των ισχυρών (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σύνοδος των G8) που νόμιζαν ότι θα μπορούσαν για πάντα να κάνουν επίδειξη δύναμης και χλιδής, χαρίζοντας ψεύτικα χαμόγελα μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης και χωρίς να τους ενοχλεί κανείς. Η αρχή έγινε στην πόλη του Σιατλ το Νοέμβριο του 1999 στη διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, μετά ήρθε η Πράγα το Σεπτέμβριο του 2000 στη διάσκεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Νίκαια της Γαλλίας το Δεκέμβριο του 2000 στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001 στη Σύνοδο της ΕΕ και η Γένοβα τον Ιούλιο του 2001 στη σύνοδο των G8 με το ιταλικό κράτος να δολοφονεί τον Κάρλο Τζουλιάνι. Οι αρχικές ειρωνείες και προσβολές των ηγετών μετατράπηκαν σύντομα σε φόβο. Όπου και να πήγαιναν, συναντούσαν μαχητικές διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και πόλεις που αντιδρούσαν. Διεθνείς οργανισμοί αναγκάστηκαν να προχωρήσουν στη διακοπή των εργασιών νωρίτερα για να αποφευχθούν τα χειρότερα και αρκετά συνέδρια αναβλήθηκαν.
Γιατί φτάσαμε στη Γένοβα; Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης είχε ήδη γιγαντωθεί και έδωσε τα συγκρουσιακά διαπιστευτήρια του σε πολλές συναντήσεις τέτοιου είδους. Αυτό το ποτάμι των ανθρώπων που επέλεξαν να παλέψουν λυσσασμένα ενάντια στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης που κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους, μετατράπηκε σε ορμητικό χείμαρρο. Στην αντί-σύνοδο της Γένοβας συναντήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές που θέλησαν να ανασάνουν και να γευτούν τη γεύση της ελευθερίας. Ο 23χρονος Κάρλο Τζουλιάνι συμμετείχε ενεργά στις συγκρούσεις όταν ένας μπάτσος που βρισκόταν μέσα σε τζιπ της ιταλικής αστυνομίας, που είχε εγκλωβιστεί από τους διαδηλωτές, τον πυροβόλησε στο κεφάλι. Στη συνέχεια, το τζιπ της αστυνομίας πέρασε πάνω από το σώμα του Κάρλο, μόνο και μόνο για να σιγουρευτεί ότι τον αποτελείωσε. Τα επεισόδια γενικεύτηκαν και η οργή του πλήθους διοχετεύθηκε παντού. Η δολοφονία του Κάρλο έδειξε ότι οι εξουσιαστές θα έκαναν τα πάντα για να επιβληθούν. Όχι μόνο στις άγριες ζούγκλες της Αφρικής, τα απομακρυσμένα νησιά της Ινδονησίας και τα θεόρατα βουνά της Λατινικής Αμερικής, αλλά και στην καρδιά της Ευρώπης.
Όπως συμβαίνει πάντα, με το πέρασμα του χρόνου εξασθένησε (και) αυτό το κίνημα αφήνοντας την πολύτιμη παρακαταθήκη του στις επόμενες γενιές. Και παρά τα πολλά λάθη, τις αστοχίες και τις αδυναμίες του, μπορεί να περηφανεύεται για δύο πράγματα. Για την παγκόσμια απήχησή του και τις θέσεις του που ερχόταν σε μετωπική αντιπαράθεση με τις θέσεις όλων των καθεστωτικών κομμάτων, κάτι που καθιστούσε αδύνατη την όποια απόπειρα ενσωμάτωσής του. Σήμερα, το μόνο που έχει σημασία είναι να συνεχιστεί ο αγώνας. Μέχρι πότε; Όπως έλεγε και ο Υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας «Μέχρι να έρθει μια μέρα, που αυτή η βουνοπλαγιά του σύμπαντος που μερικοί ονομάζουν πλανήτη Γη, θα γεμίσει από δέντρα όλων των χρωμάτων».
CARLO VIVE
Ποιοί ήταν οι άνθρωποι αυτού του κινήματος; Άτομα διαφορετικής ηλικίας, από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές πολιτικές καταβολές και διαφορετικές παραστάσεις. Άνθρωποι που κατόρθωσαν να αποδεσμευτούν από φυλετικές, εθνικές, ταξικές, γλωσσικές και θρησκευτικές διακρίσεις και να σχηματίσουν το μεγαλύτερο κοινωνικό κίνημα των τελευταίων δεκαετιών. Ήταν οι Πολωνοί εργάτες από το Οζαρόφ, οι άνεργοι πικετέρος της Αργεντινής που μπλόκαραν αυτοκινητόδρομους, το κοινωνικό φόρουμ του Ντέρμπαν στη Νότιο Αφρική, οι φοιτήτριες από την Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, οι Ζαπατίστας από τα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικό, οι Σενεγαλέζοι μετανάστες χωρίς χαρτιά από το Παρίσι, οι Άγγλοι σαμποτέρ που φύτευαν παράνομα λαχανικά στους κήπους και τα βασιλικά πάρκα του Λονδίνου, οι Ιταλοί μεροκαματιάρηδες, οι Καναδοί συνδικαλιστές, οι Ινδοί καλλιεργητές ρυζιού, οι Βερολινέζοι καθηγητές, οι ιθαγενείς από τη φυλή Ογκόνι στο Δέλτα του Νίγηρα, οι Έλληνες αρχιτέκτονες, οι Ρουμάνοι σερβιτόροι, οι καταληψίες του Άμστερνταμ, οι καρναβαλιστές από το Γουέλιγκτον της Νέας Ζηλανδίας, οι Αμερικάνοι χάκερς, οι φεμινίστριες από την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας, οι πάνκηδες της Πράγας, τα παιδιά του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι Ελβετοί γκραφιτάδες, οι Βουλγάρες νοσοκόμες, οι πλανόδιοι μουσικοί της Βαρκελώνης και οι Μαροκινοί έφηβοι από τα στενά των Βρυξελλών.
Πώς σχηματίστηκε αυτό το κίνημα; Μέσα από μία μακρά διαδικασία που κράτησε 4-5 χρόνια, πολλές αποτυχίες, κουβέντες, συνελεύσεις, αναλύσεις, ζυμώσεις, δράσεις, συνθέσεις, αντιθέσεις, απεργίες και διαδηλώσεις. Με τη βοήθεια του ίντερνετ που τότε έκανε τα πρώτα του βήματα και δεν είχε καμία σχέση με το σημερινό, σχεδόν όλοι είχαν ψευδώνυμα και κανείς δεν ήθελε να αποκτήσει λεφτά ή δημοσιότητα μέσω αυτού. Μέσα από την ένωση ομάδων που η κάθε μία είχε διαφορετικές προτεραιότητες στην πολιτική της ατζέντα. Με μοναδικό ζητούμενο τη μέγιστη δυνατή συσπείρωση δυνάμεων, τη δημιουργία μιας ευέλικτης και επίκαιρης ομπρέλας που θα χωρούσε όσο το δυνατόν περισσότερους και το γκρέμισμα κάθε ορατού και αόρατου φράχτη. Το κίνημα εναντίον της παγκοσμιοποίησης ήταν αυτοοργανωμένο, πολύμορφο, ζωντανό και κάθε κομμάτι του υποστήριζε άλλα αιτήματα, για παράδειγμα ενάντια στον καπιταλισμό, υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, την κατάργηση των κοινωνικών και φυλετικών διακρίσεων και τη διαγραφή των χρεών του Τρίτου κόσμου από το Διεθνές Νομισματικό ταμείο. Ένα τεράστιο πλήθος νέων ανθρώπων, που έβλεπε την καταστροφή να έρχεται και προσπάθησε να τη σταματήσει. Βλέποντας τα πράγματα σήμερα, με το ρεαλισμό που προσφέρει μια ψύχραιμη ματιά είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα, μπορώ να πω ότι η μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν ότι κατάφερε να στοχεύσει το κεφάλι του κτήνους. Όχι κάποιο από τα χιλιάδες πλοκάμια του, αλλά το κεφάλι, δηλαδή τους πιο ισχυρούς οργανισμούς και ανθρώπους αυτού του κόσμου.
Πότε γεννήθηκε το κίνημα; Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο καπιταλισμός αισθανόταν παντοδύναμος πάνω στο θρόνο του. Τα σοσιαλιστικά κράτη κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο, ο Σοβιετικός εχθρός έφευγε οριστικά από τη μέση, εναλλακτικές πολιτικοκοινωνικές λύσεις δεν φαινόταν στον ορίζοντα, οι διάσημοι οικονομολόγοι λάτρευσαν την οικονομική παγκοσμιοποίηση και οι θεωρητικοί του νέου καπιταλισμού σε κάθε μέρος του πλανήτη έσπευσαν να διακηρύξουν την αιώνια βασιλεία του. Μέχρι που ήρθε η Πρωτοχρονιά του 1994, εμφανίστηκαν στον ορίζοντα οι Ζαπατίστας και πρότειναν κάτι νέο που δεν είχε καμία σχέση με το παρελθόν. Βγήκαν από τις ζούγκλες, κατέλαβαν πόλεις και κήρυξαν τον πόλεμο κατά της μεξικάνικης κυβέρνησης και της πολιτικής που ονόμασαν neoliberalismo – νεοφιλελευθερισμό. Την ίδια χρονιά, οι γενικές απεργίες παγκοσμίως ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο σε ποσότητα και συμμετοχή. Νέες υπόγειες και ακηδεμόνευτες εστίες αντίστασης άρχισαν να γεννιούνται, να μεγαλώνουν σταδιακά και να ενώνουν τις δυνάμεις τους γιατί έβλεπαν ότι η ανάπτυξη που υπόσχονταν οι εξουσιαστές ήταν για λίγους. Επιπλέον, σχηματίστηκαν οικολογικές οργανώσεις που προειδοποιούσαν για τα φαινόμενα που βλέπουμε σήμερα, σε μία εποχή που αυτό δεν ήταν μόδα αλλά άποψη. Κάπως έτσι, φτάσαμε στη μεγαλειώδη πρεμιέρα που έγινε στο Σιατλ το Νοέμβριο του 1999: Καλησπέρα, ήρθαμε να σας χαλάσουμε το πάρτι.
Πού εμφανίστηκε το κίνημα; Σε κάθε μάζωξη και σύνοδο των ισχυρών (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σύνοδος των G8) που νόμιζαν ότι θα μπορούσαν για πάντα να κάνουν επίδειξη δύναμης και χλιδής, χαρίζοντας ψεύτικα χαμόγελα μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης και χωρίς να τους ενοχλεί κανείς. Η αρχή έγινε στην πόλη του Σιατλ το Νοέμβριο του 1999 στη διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, μετά ήρθε η Πράγα το Σεπτέμβριο του 2000 στη διάσκεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Νίκαια της Γαλλίας το Δεκέμβριο του 2000 στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001 στη Σύνοδο της ΕΕ και η Γένοβα τον Ιούλιο του 2001 στη σύνοδο των G8 με το ιταλικό κράτος να δολοφονεί τον Κάρλο Τζουλιάνι. Οι αρχικές ειρωνείες και προσβολές των ηγετών μετατράπηκαν σύντομα σε φόβο. Όπου και να πήγαιναν, συναντούσαν μαχητικές διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και πόλεις που αντιδρούσαν. Διεθνείς οργανισμοί αναγκάστηκαν να προχωρήσουν στη διακοπή των εργασιών νωρίτερα για να αποφευχθούν τα χειρότερα και αρκετά συνέδρια αναβλήθηκαν.
Γιατί φτάσαμε στη Γένοβα; Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης είχε ήδη γιγαντωθεί και έδωσε τα συγκρουσιακά διαπιστευτήρια του σε πολλές συναντήσεις τέτοιου είδους. Αυτό το ποτάμι των ανθρώπων που επέλεξαν να παλέψουν λυσσασμένα ενάντια στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης που κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους, μετατράπηκε σε ορμητικό χείμαρρο. Στην αντί-σύνοδο της Γένοβας συναντήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές που θέλησαν να ανασάνουν και να γευτούν τη γεύση της ελευθερίας. Ο 23χρονος Κάρλο Τζουλιάνι συμμετείχε ενεργά στις συγκρούσεις όταν ένας μπάτσος που βρισκόταν μέσα σε τζιπ της ιταλικής αστυνομίας, που είχε εγκλωβιστεί από τους διαδηλωτές, τον πυροβόλησε στο κεφάλι. Στη συνέχεια, το τζιπ της αστυνομίας πέρασε πάνω από το σώμα του Κάρλο, μόνο και μόνο για να σιγουρευτεί ότι τον αποτελείωσε. Τα επεισόδια γενικεύτηκαν και η οργή του πλήθους διοχετεύθηκε παντού. Η δολοφονία του Κάρλο έδειξε ότι οι εξουσιαστές θα έκαναν τα πάντα για να επιβληθούν. Όχι μόνο στις άγριες ζούγκλες της Αφρικής, τα απομακρυσμένα νησιά της Ινδονησίας και τα θεόρατα βουνά της Λατινικής Αμερικής, αλλά και στην καρδιά της Ευρώπης.
Όπως συμβαίνει πάντα, με το πέρασμα του χρόνου εξασθένησε (και) αυτό το κίνημα αφήνοντας την πολύτιμη παρακαταθήκη του στις επόμενες γενιές. Και παρά τα πολλά λάθη, τις αστοχίες και τις αδυναμίες του, μπορεί να περηφανεύεται για δύο πράγματα. Για την παγκόσμια απήχησή του και τις θέσεις του που ερχόταν σε μετωπική αντιπαράθεση με τις θέσεις όλων των καθεστωτικών κομμάτων, κάτι που καθιστούσε αδύνατη την όποια απόπειρα ενσωμάτωσής του. Σήμερα, το μόνο που έχει σημασία είναι να συνεχιστεί ο αγώνας. Μέχρι πότε; Όπως έλεγε και ο Υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας «Μέχρι να έρθει μια μέρα, που αυτή η βουνοπλαγιά του σύμπαντος που μερικοί ονομάζουν πλανήτη Γη, θα γεμίσει από δέντρα όλων των χρωμάτων».
CARLO VIVE
No comments:
Post a Comment