Με αφορμή τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, που ουσιαστικά είναι πόλεμος Ρωσίας-Δύσης, ήθελα εδώ και καιρό να γράψω μερικές σκέψεις για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Δύση που αυτοανακηρύχθηκε, προφανώς σε κάποια τελετή που έγινε κεκλεισμένων των θυρών και κανείς δεν έμαθε την ημερομηνία διεξαγωγής της, σε «ελεύθερο κόσμο».
Το στρατόπεδο της Δύσης μοιάζει να μην θέλει, ή να μην μπορεί, να αντιληφθεί ότι οι εποχές άλλαξαν και δεν βρισκόμαστε στα χρόνια μετά το 1991, όταν η εκκωφαντική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης έκρινε τον νικητή του Ψυχρού Πολέμου και στρογγυλοκάθισαν στον παγκόσμιο θρόνο οι ΗΠΑ και οι δορυφόροι της. Διατηρεί ακόμα μία συμπεριφορά προσανατολισμένη στον έλεγχο, έχει το αίσθημα ψεύτικης ανωτερότητας και εκείνη την αλαζονική μεγαλομανία που φανέρωσε σε οικονομικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο όταν εξαφανίστηκε το αντίπαλο δέος με αποτέλεσμα να ξεσαλώσει για τα καλά ο νεοφιλελευθερισμός και να στοχεύσει οτιδήποτε είχε να κάνει με κοινωνικές παροχές και κράτος πρόνοιας.
Η αρχή έγινε στα early 90s όταν ο Αμερικάνος διανοητής Φράνσις Φουκουγιάμα έσπευσε να ανακηρύξει την καινούρια νομοτέλεια με το διάσημο βιβλίο του «The End of History and the Last Man» (Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος). Σύμφωνα με το βιβλίο, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός ήταν η τελευταία στάση στην εξελικτική πορεία της ιστορίας της ανθρωπότητας και αργά ή γρήγορα θα έβαζε το σύνολο του κόσμου σε μία τάξη που θα απομάκρυνε τις επικίνδυνες δομικές συγκρούσεις. Μέσα σε κάτι λιγότερο από είκοσι χρόνια, ο Φουκουγιάμα είδε τις εκτιμήσεις του να πηγαίνουν στον κουβά. Τα δομικά στοιχεία του καπιταλισμού, όπως το ασταμάτητο κυνήγι του κέρδους, η μόνιμη τάση για πλουτισμό και οι εξωφρενικές οικονομικές ανισότητες μεταξύ κρατών και ανθρώπων, υπερίσχυσαν με άνεση και απέδειξαν ότι καταλήγουν με μαθηματική ακρίβεια σε ένα δρόμο που οδηγεί σε ταξικούς αγώνες και πολεμικές συγκρούσεις. Ο «πολιτισμένος» νεοφιλελευθερισμός μάτωσε τη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία και στο ενδιάμεσο πρόλαβε να σκάσει με κρότο μαζί με τη φούσκα της Lehman Brothers.
Όπως γνωρίζουν οι παίκτες του στοιχήματος, όσοι εξασκούν το σπορ των δημόσιων προβλέψεων μπορούν να εκτεθούν ανεπανόρθωτα. Για παράδειγμα, το 1909 ο νεαρός Βρετανός δημοσιογράφος Νόρμαν Άντζελ εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «The Great Illusion» (Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση). Εκεί, υποστήριζε με λογικότατα επιχειρήματα ότι τα μεγάλα βιομηχανικά έθνη της εποχής του ήταν πολύ οικονομικά αλληλεξαρτώμενα για να πολεμήσουν το ένα με το άλλο. Το βιβλίο σημείωσε εμπορική επιτυχία, αλλά μέσα σε λίγα χρόνια ακολούθησαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι που διέλυσαν τα πάντα. Το τέλος των καταστροφικών πολέμων έφερε τον Ψυχρό Πόλεμο και το τέλος του Ψυχρού πολέμου βρήκε τις δυτικές αξίες να κυριαρχούν στον κόσμο. Η αυτοκρατορία της Δύσης βασίστηκε σε δύο άξονες: Στην αναμφισβήτητη δύναμη των υλικών δυνάμεων όπως η οικονομία και η τεχνολογία και στην εξάπλωση του δυτικού πολιτιστικού μοντέλου μέσω ταινιών, λογοτεχνίας, μουσικής, μόδας και προσεκτικά διαμορφωμένων προτύπων που έπρεπε να ακολουθήσουν οι πάντες για να αποδείξουν ότι δεν μένουν σε σπηλιές. Αν όλα πήγαιναν καλά, σε κάποια φάση η παγκοσμιοποίηση θα άρχιζε να συγκλίνει γύρω από τις δυτικές αξίες. Σήμερα, είναι προφανές ότι οι δυτικές αξίες δεν είναι οι αξίες του κόσμου, αλλά αποτελούν παράγοντα αποσταθεροποίησης.
Η συντριπτική πλειοψηφία των λαών της οικουμένης και οι κάτοικοι των χωρών που είναι καταδικασμένες να πρωταγωνιστήσουν στο μέλλον αντιλήφθηκαν πως, μέσω της παγκοσμιοποίησης, η Δύση επιθυμεί να δέσει κάθε χώρα στο γεωπολιτικό άρμα της. Επιδιώκει μέσω ενός πολύπλοκου μοντέλου διακυβέρνησης να καθορίζει διαρκώς τις εξελίξεις σε παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο και έχει μάθει να επαναφέρει στο δρόμο της αρετής τους ασεβείς που τολμάνε να λένε όχι: Άλλες φορές με πραξικοπήματα της CIA, άλλες φορές με δάνεια του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλες φορές με βόμβες ουρανίου. Αυτή η συμπεριφορά του παγκόσμιου μπάτσου, που νομιμοποιήθηκε μαεστρικά εδώ και δεκαετίες από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, είναι ο κύριος λόγος που το δυτικό στρατόπεδο αδυνατεί να καταλάβει ότι τα χρόνια της δόξας ανήκουν στο παρελθόν. Όσο συνεχίζει να θεωρεί τους ανθρώπους της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ανατολής σαν δακτυλοδεικτούμενα προβληματικά μοντέλα που χρειάζονται διόρθωση, τότε οι λαοί θα εξαγριώνονται και θα αγανακτούν. Ακόμη και εντός ΗΠΑ, πληθαίνουν οι φωνές και τα άρθρα που καλούν εσπευσμένα για αλλαγή πορείας.
Για να μην την πατήσω όπως ο Άντζελ και ο Φουκουγιάμα, οφείλω να διευκρινίσω ότι δεν προβλέπω την καταστροφή των ΗΠΑ ή το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Οι ΗΠΑ θα είναι μία υπερδύναμη που θα αναγκαστεί να δεχτεί και άλλους παίκτες στο βάθρο ενώ η παγκοσμιοποίηση ως ανθρώπινη κινητικότητα, μετανάστευση και εμπορικές ροές θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Αυτό που φαίνεται να τελειώνει είναι η παγκοσμιοποίηση ως κινητήρια λογική των παγκόσμιων υποθέσεων. Ο παγκόσμιος διαγωνισμός κυριαρχίας θα αναδείξει νέες περιφερειακές δυνάμεις και η πίτα θα ξαναμοιραστεί από την αρχή. Μπορεί το παιχνίδι για την κατάκτηση της εξουσίας να μην σταμάτησε ποτέ, αλλά παρακολουθούμε μπροστά στα μάτια μας τους οικονομικούς ανταγωνισμούς να έχουν συγχωνευτεί με πολιτικές αντιπαλότητες σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμό. Η παγκοσμιοποίηση έχει αντικατασταθεί ήδη από κάτι που μοιάζει υπερβολικά με παγκόσμιο πολιτισμικό πόλεμο. Την ίδια ώρα, το καζάνι συνεχίζει να βράζει τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Οι εκπρόσωποι των ελίτ στην εξουσία (αρκετοί εκ των οποίων είναι πρώην αποτυχημένοι τραπεζίτες), τα μέσα ενημέρωσης και τον πολιτισμό λειτουργούν ως καλοπληρωμένοι υπερασπιστές μιας τεράστιας μηχανής κοινωνικής ανισότητας.
Εκτός από τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς που είναι ορατοί στους πάντες, κάτω από την επιφάνεια κάθε μικρής, μεσαίας και μεγάλης χώρας συγκεντρώνονται τεράστιες ποσότητες ταξικής οργής. Για να αναφερθώ στη γειτονιά μας, εντός του οίκου της ενωμένης Ευρώπης έχουν αρχίσει οι αντιδράσεις και η ακρίβεια που καλπάζει θα επισπεύσει τις εξελίξεις. Η λογική που θέλει 20 άτομα να αλλάζουν καρέκλες μεταξύ τους στα ανώτερα όργανα της ΕΕ που το μόνο που κάνουν είναι να κρύβουν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί έφτασε στα όριά της. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες ομάδες ανθρώπων που αισθάνονται ότι τους περιφρονούν και τους αγνοούν, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αποκλείσει το απρόβλεπτο. Και το απρόβλεπτο ήταν, είναι και θα είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ιστορίας.
Η αρχή έγινε στα early 90s όταν ο Αμερικάνος διανοητής Φράνσις Φουκουγιάμα έσπευσε να ανακηρύξει την καινούρια νομοτέλεια με το διάσημο βιβλίο του «The End of History and the Last Man» (Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος). Σύμφωνα με το βιβλίο, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός ήταν η τελευταία στάση στην εξελικτική πορεία της ιστορίας της ανθρωπότητας και αργά ή γρήγορα θα έβαζε το σύνολο του κόσμου σε μία τάξη που θα απομάκρυνε τις επικίνδυνες δομικές συγκρούσεις. Μέσα σε κάτι λιγότερο από είκοσι χρόνια, ο Φουκουγιάμα είδε τις εκτιμήσεις του να πηγαίνουν στον κουβά. Τα δομικά στοιχεία του καπιταλισμού, όπως το ασταμάτητο κυνήγι του κέρδους, η μόνιμη τάση για πλουτισμό και οι εξωφρενικές οικονομικές ανισότητες μεταξύ κρατών και ανθρώπων, υπερίσχυσαν με άνεση και απέδειξαν ότι καταλήγουν με μαθηματική ακρίβεια σε ένα δρόμο που οδηγεί σε ταξικούς αγώνες και πολεμικές συγκρούσεις. Ο «πολιτισμένος» νεοφιλελευθερισμός μάτωσε τη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία και στο ενδιάμεσο πρόλαβε να σκάσει με κρότο μαζί με τη φούσκα της Lehman Brothers.
Όπως γνωρίζουν οι παίκτες του στοιχήματος, όσοι εξασκούν το σπορ των δημόσιων προβλέψεων μπορούν να εκτεθούν ανεπανόρθωτα. Για παράδειγμα, το 1909 ο νεαρός Βρετανός δημοσιογράφος Νόρμαν Άντζελ εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «The Great Illusion» (Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση). Εκεί, υποστήριζε με λογικότατα επιχειρήματα ότι τα μεγάλα βιομηχανικά έθνη της εποχής του ήταν πολύ οικονομικά αλληλεξαρτώμενα για να πολεμήσουν το ένα με το άλλο. Το βιβλίο σημείωσε εμπορική επιτυχία, αλλά μέσα σε λίγα χρόνια ακολούθησαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι που διέλυσαν τα πάντα. Το τέλος των καταστροφικών πολέμων έφερε τον Ψυχρό Πόλεμο και το τέλος του Ψυχρού πολέμου βρήκε τις δυτικές αξίες να κυριαρχούν στον κόσμο. Η αυτοκρατορία της Δύσης βασίστηκε σε δύο άξονες: Στην αναμφισβήτητη δύναμη των υλικών δυνάμεων όπως η οικονομία και η τεχνολογία και στην εξάπλωση του δυτικού πολιτιστικού μοντέλου μέσω ταινιών, λογοτεχνίας, μουσικής, μόδας και προσεκτικά διαμορφωμένων προτύπων που έπρεπε να ακολουθήσουν οι πάντες για να αποδείξουν ότι δεν μένουν σε σπηλιές. Αν όλα πήγαιναν καλά, σε κάποια φάση η παγκοσμιοποίηση θα άρχιζε να συγκλίνει γύρω από τις δυτικές αξίες. Σήμερα, είναι προφανές ότι οι δυτικές αξίες δεν είναι οι αξίες του κόσμου, αλλά αποτελούν παράγοντα αποσταθεροποίησης.
Η συντριπτική πλειοψηφία των λαών της οικουμένης και οι κάτοικοι των χωρών που είναι καταδικασμένες να πρωταγωνιστήσουν στο μέλλον αντιλήφθηκαν πως, μέσω της παγκοσμιοποίησης, η Δύση επιθυμεί να δέσει κάθε χώρα στο γεωπολιτικό άρμα της. Επιδιώκει μέσω ενός πολύπλοκου μοντέλου διακυβέρνησης να καθορίζει διαρκώς τις εξελίξεις σε παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο και έχει μάθει να επαναφέρει στο δρόμο της αρετής τους ασεβείς που τολμάνε να λένε όχι: Άλλες φορές με πραξικοπήματα της CIA, άλλες φορές με δάνεια του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλες φορές με βόμβες ουρανίου. Αυτή η συμπεριφορά του παγκόσμιου μπάτσου, που νομιμοποιήθηκε μαεστρικά εδώ και δεκαετίες από τα κυρίαρχα ΜΜΕ, είναι ο κύριος λόγος που το δυτικό στρατόπεδο αδυνατεί να καταλάβει ότι τα χρόνια της δόξας ανήκουν στο παρελθόν. Όσο συνεχίζει να θεωρεί τους ανθρώπους της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ανατολής σαν δακτυλοδεικτούμενα προβληματικά μοντέλα που χρειάζονται διόρθωση, τότε οι λαοί θα εξαγριώνονται και θα αγανακτούν. Ακόμη και εντός ΗΠΑ, πληθαίνουν οι φωνές και τα άρθρα που καλούν εσπευσμένα για αλλαγή πορείας.
Για να μην την πατήσω όπως ο Άντζελ και ο Φουκουγιάμα, οφείλω να διευκρινίσω ότι δεν προβλέπω την καταστροφή των ΗΠΑ ή το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Οι ΗΠΑ θα είναι μία υπερδύναμη που θα αναγκαστεί να δεχτεί και άλλους παίκτες στο βάθρο ενώ η παγκοσμιοποίηση ως ανθρώπινη κινητικότητα, μετανάστευση και εμπορικές ροές θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Αυτό που φαίνεται να τελειώνει είναι η παγκοσμιοποίηση ως κινητήρια λογική των παγκόσμιων υποθέσεων. Ο παγκόσμιος διαγωνισμός κυριαρχίας θα αναδείξει νέες περιφερειακές δυνάμεις και η πίτα θα ξαναμοιραστεί από την αρχή. Μπορεί το παιχνίδι για την κατάκτηση της εξουσίας να μην σταμάτησε ποτέ, αλλά παρακολουθούμε μπροστά στα μάτια μας τους οικονομικούς ανταγωνισμούς να έχουν συγχωνευτεί με πολιτικές αντιπαλότητες σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμό. Η παγκοσμιοποίηση έχει αντικατασταθεί ήδη από κάτι που μοιάζει υπερβολικά με παγκόσμιο πολιτισμικό πόλεμο. Την ίδια ώρα, το καζάνι συνεχίζει να βράζει τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Οι εκπρόσωποι των ελίτ στην εξουσία (αρκετοί εκ των οποίων είναι πρώην αποτυχημένοι τραπεζίτες), τα μέσα ενημέρωσης και τον πολιτισμό λειτουργούν ως καλοπληρωμένοι υπερασπιστές μιας τεράστιας μηχανής κοινωνικής ανισότητας.
Εκτός από τους παγκόσμιους ανταγωνισμούς που είναι ορατοί στους πάντες, κάτω από την επιφάνεια κάθε μικρής, μεσαίας και μεγάλης χώρας συγκεντρώνονται τεράστιες ποσότητες ταξικής οργής. Για να αναφερθώ στη γειτονιά μας, εντός του οίκου της ενωμένης Ευρώπης έχουν αρχίσει οι αντιδράσεις και η ακρίβεια που καλπάζει θα επισπεύσει τις εξελίξεις. Η λογική που θέλει 20 άτομα να αλλάζουν καρέκλες μεταξύ τους στα ανώτερα όργανα της ΕΕ που το μόνο που κάνουν είναι να κρύβουν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί έφτασε στα όριά της. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες ομάδες ανθρώπων που αισθάνονται ότι τους περιφρονούν και τους αγνοούν, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αποκλείσει το απρόβλεπτο. Και το απρόβλεπτο ήταν, είναι και θα είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ιστορίας.
No comments:
Post a Comment